Hardinxveld-Giessendam – Burgemeester Dirk Heijkoop bezocht woensdag 12 mei de herdenkingsborden die geplaatst zijn door de Stichting 75 jaar vrijheid Hardinxveld-Giessendam.
In april 2021 zijn in Hardinxveld-Giessendam 6 herdenkingsborden geplaatst ter herinnering aan belangwekkende gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog. Het initiatief van de Stichting 75 Jaar Vrijheid Hardinxveld-Giessendam is gerealiseerd vanuit MAG-bijdragen. De gemeente Hardinxveld-Giesendam verleende op meerdere onderdelen van de uitvoering medewerking.
De herdenkingsborden in Hardinxveld-Giessendam
De moord op Wouter Smit (14.04.1944)
Op de avond van 14 april 1944 loopt de 57-jarige bakkersknecht Wouter Smit bij het station van Giessen-dam. Hij had een ledenvergadering van het Groene Kruis bezocht en is op weg naar huis. Bij het kruispunt Spoorwegovergang Binnendams bij de spoorwegovergang staan vier landwachters die de opdracht hadden die avond persoonsbewijzen van voorbijgangers te controleren. Als Wouter Smit Binnendams (nu Damstraat) uitloopt en bij het kruispunt aankomt, passeert hij de jeugdige landwachter Joop Westdijk. Omdat Smit, waarschijnlijk in gedachten verzonken, doorloopt, roept deze: “Halt landwacht”. Smit volgt het bevel niet op, waarop hij nogmaals door dezelfde landwachter wordt aangeroepen. Smit hoort het bevel weer niet, wordt daarna vrijwel direct neergeschoten en raakt daarbij levensgevaarlijk gewond in de rug. Wouter Smit wordt het nabijgelegen koffiehuis van W.A. van den Heuvel binnengedragen. Na vergeefse pogingen de bloedende wond te stelpen, wordt al snel duidelijk dat redding niet meer mogelijk is. Als korte tijd later een dokter arriveert, is Wouter Smit al overleden. Op woensdag 19 april wordt bakkersknecht Wouter Smit op de begraafplaats aan de Achterdijk (nu Kerkweg) te Neder-Hardinxveld begraven. Als vergelding voor deze moord vindt er op woensdag 10 mei 1944 nabij de Helsluis in de Sliedrechtse Biesbosch een aanslag plaats waarbij twee Landwachters worden gedood.
Dubbelbord op de zijgevel van De Spijcker op de hoek Stationsstraat-Damstraat.
Merwedegijzelaars (16.05.1944)
In de nacht van 9 op 10 mei 1944 worden bij de Helsluis 2 Landwachters gedood bij een vuurgevecht met leden van het verzet. Eén van de omgekomen Landwachters is de vader van de jonge landwachter die op 14 april bakkerskecht Wouter Smit had doodgeschoten. Als represaillemaatregel worden op woensdag 16 mei 1944 honderden jonge mannen in Hardinxveld, Giessendam, Slied-recht, Werkendam én in de Biesbosch bij een razzia opgepakt. Het gaat om alle jonge mannen in de leeftijd van 18 tot 26 jaar, die worden weg-gevoerd naar Kamp Amersfoort. Na zeven weken mocht een deel van de gijzelaars naar huis. De mannen die dat geluk niet hadden, werden gedeporteerd naar werkkampen in Duitsland, waar 26 van hen overlij-den onder erbarmelijke omstandigheden. De gijzelaars uit Hardinxveld en Giessendam werden verzameld op het schoolplein van de School met den Bijbel. Aan de gevel van de school is een herdenkingsplaat bevestigd waar jaarlijks een herdenkingsplechtigheid wordt gehouden. Op het informatiebord staan 2 QR-codes die verwijzen naar de website van de Merwedegijzelaars en naar een uitleg over het monument aan de Sluisweg. Op het plein voor deze school moesten de Merwedegijzelaars hun lot afwachten.
Bord staat naast de trap naar het voormalige schoolgebouw Rivierdijk 596
Engels jachtvliegtuig neergestort (16.09.1944)
Op zaterdag 16 september zijn de geallieerde jachtvliegtuigen extra actief. Ze patrouilleren boven Nederland en schieten op alles wat rijdt of vaart. De aanleiding voor deze buitengewone activiteit is de op handen zijn-de luchtlandingsoperatie, bekend als operatie Market Garden bij Nijmegen die op 17 september begint. Een Duits militair konvooi dat op rijksweg 15 richting Gorinchem rijdt wordt door een aantal patrouillerende Spitfires opge-merkt en aangevallen. Dat aanvallen op geringe hoogte ge-vaarlijk zijn, blijkt weer. Door een ontploffende tankauto en door beschietingen met handvuurwapens raakt een Spitfire zodanig beschadigd dat deze neer stort in de polder naast de rijksweg. De piloot, luitenant L.V. King (22 jaar), komt daarbij om het leven en wordt op donderdag 19 september begraven op de begraafplaats aan het Kromme Gat (oorlogsgraf).
Bord staat tegenover Parallelweg 110.Tegenover Parallelweg 110.
Raketaanval scheepswerf De Merwede (11.09.1944)
Bij scheepswerf De Merwede lag op 11 september 1944 de Prins Willem V (bouwnummer 441) aan de afbouwkade. De kiel was al in april 1940 gelegd en het schip ging op 3 april 1943 te water. Het werfpersoneel paste bij de bouw bewust allerlei vertragingstechnieken toe, maar naderde in september 1944 toch haar voltooiing. Om 4 uur in de middag verschenen geallieerde vliegtuigen boven de werf die een aanval inzetten op kennelijk het schip, dat werd gereedgemaakt voor oorlogs-aken. Er werden twee raketten afgevuurd die het schip niet raakten maar wel de bankwerkloods. Veel arbeiders waren daarheen gevlucht en de gevolgen waren vreselijk. Het dak van de loods stortte in en er waren 11doden en veel gewonden. Korte tijd later vertrok de Prins Willem V alsnog naar Rotterdam waar ze in de Nieuwe Waterweg tot zinken werd gebracht. Na de oorlog kwam het schip terug bij de werf waar het eindelijk werd herbouwd en overgedragen aan rederij Anthony Veder.
Bord staat op de hoek van de Helling-Rivierdijk, tegenover de poort van Neptune Shipyards
Bombardement Buldersteeg (Koningin Wilhelminalaan) (01.01.1945)
Eind december werd duidelijk dat het Duitse Ardennenoffensief zou mislukken. Op 1 januari 1945 stuurde de Duitse Luftwaffe alle beschikbare vliegtuigen de lucht in, voor de operatie ‘Bodenplatte’, een grootschalig luchtoffensief met als doel de opmars van Engelse en Amerikaanse troepen in de Ardennen te stoppen. Er waren ook geallieerde vliegtuigen in de lucht en het Duitse luchtafweergeschut bij Gorinchem raakte bij ver-gissing één van de eigen vliegtuigen dat daardoor in de problemen raakte en zijn bommen moest laten val-len. Deze bommen troffen een aantal woningen aan weerszijden van de Buldersteeg (later Koningin Wilhel-minalaan). De ravage was enorm, dertien huizen aan weerskanten van de Buldersteeg lagen in puin. Som-mige zijn door de klap van hun fundering geslagen en gekanteld, zoals het huis van de familie Netten. De gevolgen waren afschuwelijk. In totaal werden 13 woningen verwoest of zo zwaar beschadigd dat ze ge sloopt moesten worden en vijf volwassenen en zes kinderen vonden de dood. De lichamen van de slacht-offers zijn drie dagen lang opgebaard in de trouwzaal van het gemeentehuis. De slachtoffers werden op donderdag 4 januari begraven op de begraafplaats aan het Krommegat. Tijdens de begrafenisplechtigheid voerden geallieerde vliegtuigen een bombardement uit op de nabijgelegen scheepswerf ‘De Holland’ en moesten de familieleden dekking zoeken achter de grafstenen. Gelukkig raakt niemand gewond.
Bord staat op de hoek Koningin Wilhelminalaan-De Buurt.
Bombardemente bij de overweg (29.01.1945 en 06.02.1945)
Op maandag 29 januari 1945 ging, even na de middag het luchtalarm af. Het loeien van de sirenes was nog niet gestild toen geallieerde vliegtuigen al hun bommen lieten vallen in de directe omgeving van het station. Toen de aanval voorbij was bleek een enorme ravage te zijn aangericht. Er vielen zes doden en de materiële schade was enorm. Veel huizen lagen in puin en andere waren zwaar beschadigd. Door de vele bomkraters was er de eerste dagen nauwelijks verkeer mogelijk, de Parallelweg was het oude station bijna onbegaanbaar. Door de luchtdruk sneuvelden duizenden ruiten in de omgeving. Op dinsdag 6 februari 1945 volgde een tweede bombardement op de spoorlijn en het station. Omdat door het eerste bombardement veel woningen onbewoonbaar waren en omwonenden uit angst voor een volgende aanval hun huizen waren ontvlucht vielen er ditmaal gelukkig geen doden. Wel was er een aantal gewonden en de schade was zo mogelijk nog groter. Er werden zware bommen ge-bruikt, een stuk spoorrails belandde in een huis onderaan de Achterdijk (Kerkweg). Van het station was niets meer over, evenals van de kruidenierswinkel van W. Smit en het stationskoffiehuis annex café van W.A. van de Heuvel. Verder werd nog een aantal winkels en boerderijen met de grond gelijk gemaakt. In totaal zijn 34 huizen verwoest, 6 winkels, 5 bedrijven, 2 boerderijen en 1 café.
Dubbelbord op de zijgevel van De Spijcker op de hoek Stationsstraat-Damstraat.
De voedseltocht Geertruidenberg (16-20.05.1945)
De inwoners van Hardinxveld en Giessendam hadden in 1944 en ook nog in 1945 zwaar te lijden door het gebrek aan levensmiddelen. Daarom werden door een plaatselijk interkerkelijk comité voedseltochten geor-ganiseerd voor de hongerende bevolking van het dorp. De Oudgereformeerde predikant ds. J. van der Poel reisde per schip naar het Land van Heusden en Altena en de Bommelerwaard en wist daar aardappels en andere landbouwproducten te bemachtigen. Maar ook na de bevrijding blijft er een groot tekort aan voedsel. Op 16 mei 1945 wordt door ds. Van der Poel een tocht ondernomen naar Geertruidenberg. In Tilburg wist hij de hand te leggen op een grote hoeveelheid graan. Dit graan werd in Geertruidenberg gemalen en door de plaatselijke bakkers werd er brood van gebakken. Ook werd door de inwoners van Geertruidenberg veel voedsel ingezameld.
Op zondagmorgen 20 mei, Eerste Pinksterdag, meert het motorschip Adriana af in de Giessen, bij de timmerloods van A. van ‘t Verlaat in Buitendams, beladen met voedsel waaronder 13.000 Broden.
Bord staat ter hoogte van Buitendams 91.
